Wat is de goede balans tussen het gebruik van het gebouw, de meerwaarde van het dak, de connectie met de omliggende buurt en de grootstedelijke rol van de Hofbogen in Rotterdam? Na een goede discussie tijdens de ’case clinic’ #1Hofbogen op het Stadmakerscongres van 28 november trok men gezamenlijk een conclusie. Om tot een goede balans te komen is allereerst de formulering van een duidelijke gezamenlijke ambitie nodig, liefst in een aantal kernpunten. Een ambitie die geldt voor de hele infrastructurele lijn van de Hofbogen; zowel programmatisch als fysiek. Inzetten op meer dwarsverbanden met de straat, de ondernemers in de buurten en de bewoners, vergroot de commerciële en maatschappelijke waarde van dit Rijksmonument. Ook het actief organiseren van meer verbinding tussen de ondernemers in de bogen draagt bij.

Verslag: Rosalie de Boer, MCD, Ymere

“Miljoenen impuls voor verpauperde Hofbogen” Dat is de kop van een artikel in het AD op 9 oktober dit jaar. De Gemeente, ProRail en de twee corporaties Vestia en Havensteden ( in Hofbogen B.V.) zijn er uit ; een deel van het Rijksmonument zal gerenoveerd worden en tegelijk begint de zoektocht naar een ondernemer die het gehele complex wil kopen. Maar daarmee is de discussie niet verstomd. De Hofbogen blijft de gemoederen bezig houden. De Hofbogen zit in het hart van elke Rotterdammer; het is publiek vastgoed.

Dat werd direct duidelijk toen moderator Bernadette Janssen (BVR, Van der Leeuwkring), tijdens de ‘case clinic’ #1Hofbogen aftrapte. Het Rotterdamse gezelschap van onder andere architecten, gemeenteambtenaren, corporatiemedewerkers, de ondernemersvereniging en onderzoekers beaamden het gevoel van blijdschap dat Bernadette uitte over de zichtbaar restauratie werkzaamheden aan de gevel. “We zijn er nog niet, maar we zijn wel goed bezig”.

Kansen
Er is door deze investeringsdeal tijd gewonnen. Het blijft de opgave voor de huidige eigenaren om de Hofbogen te verkopen op termijn. De helderheid die de deal nu tussen de partijen heeft opgeleverd, biedt nieuwe kansen om bij de renovatie in 2015 de juiste balans te vinden tussen optimaal gebuikt van het gebouw en de meerwaarde voor de stad… De belangrijkste vraag die in de café setting werd beantwoord was: Welke kansen zien de verschillende partijen en hoe kunnen we die benutten?

De mogelijke betekenis van de verschillende kenmerken van het Rijksmonument is uitgangspunt. De hele lijn is een belangrijk onderdeel van de infrastructuur van de stad. Het gebouw en het dak hebben weer andere kenmerken en die bieden andere kansen. Deze kansen liggen meer in de verbinding met de straat en buurt. De invulling kan dus per wijk en zelfs buurt verschillen. Deze gesegmenteerde aanpak zal niet tot blijdschap bij alle partijen leiden. Pro rail, de eigenaar van het dak, heeft belang bij de verkoop van de Hofbogen als één gebouw en in één keer.

Er werden tijdens de çase clinic’ fysieke kansen genoemd. Niet alle stukken van de 1,9 kilometer lange Hofbogen kunnen met de subsidie worden aangepakt. Echter er zou nagedacht moeten worden over een manier om met weinig kosten en met hulp en inzet van bewoners in de omliggende buurt of straat het aanzicht op de bogen aantrekkelijker te maken. Kan er niet wat aan de blinde muren worden gedaan? Misschien een ecologische oplossing? Vergroening als kans?

Ondanks dat de monumentale status van de Hofbogen de renovatie nu niet versimpelt, biedt het in de toekomst wel kansen. Er is geld vanuit de overheid beschikbaar voor duurzame renovatie en herbestemming van monumenten. Ook zijn er kansen voor particulieren om te beleggen in monumenten. Door bij besteding van dit geld bewust te sturen op verbinding met omliggende initiatieven in het gebied en in de stad kan er een vliegwiel effect ontstaan. Architectuur historisch onderzoekbureau Crimson gaat de Hofbogen als een casus nemen om de vooronderstelling dat een monument een aanjager kan zijn van gebiedsontwikkeling, te onderzoeken.

Dwarsverbindingen
De meeste kansen worden gezien in het creëren van dwarsverbanden en in het organiseren van verbindingen. Er zou ingezet moeten worden op dwarsverbanden met de omliggende straten en buurten. De Hofbogen mag niet een scheidslijn worden. Het creëren van dwarsverbanden vraagt om creatieve ontwerp-oplossingen.

Maar het vraagt ook om verlegging van de bestaande focus. De huidige discussie gaat vooral over het publieke gebruik van het dak terwijl het monument eronder zit. De plint biedt namelijk meer kansen om te verbinden, zo kwam naar voren. De plint is de connectie met de straat en dus met de buurtbewoners, maar ook met aangrenzende ondernemers Hebben we deze wel in beeld? Wordt er gezocht naar connectie met deze nieuwe stakeholders? Voor de ondernemers in de bogen is een goed plintfunctie cruciaal. Een continue stroom mensen die langs de bogen loopt, is voor hen van grote commerciële meerwaarde. Door in te zetten op de plint wordt zowel de maatschappelijke als commerciële waarde van de Hofbogen groter. De Hofbogen zou vooral een gezond bedrijfsverzamelgebouw moeten zijn met op sommige plekken een bestemming voor de stad.

Eenheid in delen
De infrastructurele lijn van de Hofbogen vormt een eenheid. Echter deze doorkruist meerdere woon- en leefgebieden met allen een eigen identiteit. Kan de lijn niet opgeknipt worden en afhankelijk van de meerwaarde voor de buurt geprogrammeerd worden?, werd geopperd. Hiermee kan er ook eigenaarschap bij de omliggende buurten gestimuleerd worden. Het gezelschap constateerde dat er kennis mist over wat al die verschillende ‘overburen’ van de Hofbogen willen en waar zij kansen om te verbinden zien.

Formuleer de ambitie
Het is de bedoeling dat na 2015 de Hofbogen verkocht gaan worden. Maar hoe wordt de meerwaarde van dit Rijksmonument voor de stad, en haar bewoners en ondernemers gewaarborgd? Door voor de verkoop samen een ambitie te formuleren voor de hele lijn zowel programmatisch als fysiek, zo was de overtuiging in de zaal. De ambitie is bedoeld om de genoemde dwarsverbanden met de straat, de buurten, haar bewoners en ondernemers waar te maken. Maar ook het organiseren van verbinding tussen de ondernemers in de bogen verdient een plek in de ambitie. De Hofbogen is van alle Rotterdammers. Voor de nieuwe koper geldt; de Hofbogen inclusief de ambitie is wat u koopt!

De eerstvolgende stappen kunnen zijn:
– Creëer in een Hofboog een werkplaats, een lab waar alle ideeën getoond worden. Laat dat de collectieve inspiratie zijn voor verdere uitwerking van de ambitie.
– Bekijk of je met de ‘overburen’  een onderzoek kan starten naar toegevoegde waarde van dwarsverbanden met de straat, wat er in de buurt gebeurd en/of de plannen van de ondernemers in de buurt .
– Formuleer de kernpunten van de gezamenlijke ambitie zoals: “ De bogen zijn een bedrijfsverzamelgebouw” en “ zoveel mogelijk bogen moeten open zijn”.