TOURS AND STORIES: #C HAVENS

Dat het gebied M4H zich langere tijd al leent voor verschillende narratieven blijkt uit de vele studies, aanpakken en ontwikkelrichtingen die reeds op dit gebied geprojecteerd zijn: de cleantech-climate campus (de renewable city van Doepel-Strijkers); de vrijplaats (volgens de transitiebenadering van Jan Rotmans), de medische campus samen met Rotterdam Science Tower, de voedselcampus gecombineerd met Uit eigen stad en de Fruithavens…. En het nieuwste verhaal.…de Productiecampus. De tours&stories in het gebied maakt duidelijk dat dit laatste verhaal wel eens de bestseller voor het gebied zou kunnen gaan worden.

Verslag: Caroline Giezeman, MCD, Gemeente Rotterdam

De ‘gemiddelde bewoner van Rotterdam’ heeft ogenschijnlijk nog weinig te zoeken in M4H en kent het gebied vooral van de Praxis, het Milieupark of het Dakpark langs de Vierhavensstraat met haar winkelboulevard met triple A-status (Action, Aldi en Albert Heijn). Langs de oorspronkelijke havens hebben bedrijven steeds minder vaak een directe ‘natte’ overslagfunctie. Veel zwaar industriële bedrijven veroorzaken dusdanige overlast, dat het havengebied nog niet ‘bij de stad getrokken kan worden’. Toch wil de gemeente het gebied langzaam van kleur laten verschieten. Hoe doe je dat als er geen hoge ontwikkelingsdruk (vraag naar ruimte) is en de gemeente geen grote budgetten beschikbaar heeft voor grootschalige investeringen ?

Aanpak Stadshavens
Maike Akkers van Projectbureau Stadshavens geeft aan organisch met de markt te moeten mee bewegen, om zo een hefboom voor gebiedsontwikkeling te kunnen creëren. Ze richt haar energie vooral op het opzoeken van passende marktpartijen die de ontwikkeling van het gebied verder kunnen aanjagen. Dat betekent proactief op zoek naar de juiste ondernemers en met die partijen gesprekken aangaan over wat zij nodig hebben of wat hun wensen zijn. Dat vraagt een cultuuromslag: zonder vooraf grootschalig de openbare ruimte te kunnen aanpakken wil men bestaande en nieuwe partijen toch kunnen faciliteren. In feite is sprake van een langdurende tijdelijke situatie- die daarmee ook eigenlijk steeds de definitieve situatie is.

Dat het gebied stiekem al flink aan het transformeren is blijkt tijdens de wandeling. Wat een rijkdom kent het gebied met al zoveel onverwachte, bijzondere plekken en nog zoveel toekomstpotentie. De Ferroloods wordt inzet van placemaking met dans-en muziekevents. Vanaf daar lopen we via AVL (Atelier van Lieshout) via de voedseltuin naar het Blok. Daar gaat Ebami Tom (Made in 4Heavens) via crowdfunding ambachtelijke labs ontwikkelen, waarover hij in de middag van het congres ook zal vertellen. Vanaf daar via het glazen huis (de toekomstige vestiging van Daan Roosegaarde) via het Dakpark naar het ECE (Erasmus Centre for Entrepeneurship) in de Science Tower.

Maakmentaliteit
Stadshavens is een bijzonder gebied dat kansen biedt voor de maakindustrie, want waar anders vind je zo centraal in het stedelijk systeem de ruimte om te bouwen, timmeren en produceren zonder overlast voor anderen. Dit lijkt een sterke propositie voor de ontwikkeling van het gebied.

Bij de stadsakkers van de voedseltuin rijst vanuit de groep de vraag hoe er meer sociale en fysieke verbindingen gelegd kunnen worden tussen deze plek en de omliggende wijken. De watertaxi naar RDM is een stap, maar fysiek kan en moet het meer en beter.

Misschien vormt de aanwezigheid van de Praxis of het restaurant Oba wel een grotere drijfveer om mensen van buitenaf  aan het gebied te (ver)binden. Het Dakpark is alvast de eerste steppingstone. Ik weet hoe hard de gemeentelijke stedenbouwkundigen destijds vochten om doorsteken voor langzaam verkeer op maaiveld tussen Bospolder en de Vierhavensstraat te realiseren. Dit is om verschillende redenen onmogelijk gebleken en dat blijft jammer. Zeker nu je voelt dat er sprake is van een ‘tipping point’ en binnen afzienbare tijd de haven langzaam door de stad gekoloniseerd gaat worden. Wellicht dat er ooit nog een luchtsingel komt tussen de Mediterrane tuin in het dakpark en het Haka-pand, om M4H verder te koloniseren.

We zijn hier
Projectbureau Stadshavens speelt een grote rol bij de ontwikkeling van M4H. Tijdens de wandeling werd echter wel duidelijk dat het steeds meer in de genen van de projectorganisatie is geslopen dat een gebiedsontwikkeling samen met àlle partners in het gebied tot stand komt. Het beeld dat beklijft is dat het gebied wordt opgebouwd vanuit de aanwezige partijen, en dat degene die nu al actief is ook op waarde wordt geschat.

Dit bleek bijvoorbeeld uit de rondleiding door de Voedseltuin. De grond voor de Voedseltuin is door Projectbureau Stadshavens tijdelijk beschikbaar gesteld aan de Voedselbank onder de voorwaarde dat er te allen tijde een groene uitstraling en open verbinding in stand moet blijven. Het oorspronkelijk plan gaat er namelijk vanuit dat hier ooit een groene openbare plek zal worden aangelegd. Maar nu de samenwerking met de Voedselbank zo goed verloopt en het een prachtige plek heeft opgeleverd, zou het zomaar kunnen dat deze tijdelijkheid permanent wordt.

De voedseltuin is ook een mooi voorbeeld van verbindingen die spontaan tussen partijen blijken te ontstaan. Er is een connectie tussen de Voedseltuin en het grootschaligere Uit Je Eigen Stad. Beide initiatieven lenen zich voor verknoping aan de biologische netwerken elders in de stad. Ook is contact gelegd tussen de voedseltuin en AVL nu de toiletten van de voedseltuin tijdelijk buiten gebruik zijn ivm renovatie van het glazen huis. De beelden van Joep staan prachtig in de voedseltuin, en de medewerkers van de voedselbank kunnen zijn sanitair gebruiken. De Voedseltuin is van een ‘vreemde eend’ nu dus een interessante partner geworden en Stadshavens leert daarvan.

Anders kijken
Deze behoedzame ontwikkelstrategie blijkt binnen Rotterdam steeds vaker vorm te krijgen. Dat dit een bijzondere aanpak is zal later blijken tijdens de afsluitende lezing van Uli Hellweg. Voor Rotterdam zal moeten blijken of dit ontwikkelingsnarratief verbonden is aan de economische crisis, of dat dit als toekomstbestendige aanpak zal beklijven.

De wandeling door MerwehavenVierhavens bleek een verhaal te zijn vol energie, kleinschaligheid, bottom up en samenwerkingsbereidheid. Onze moderator Carol Hol leidde ons rond, waarbij de mogelijkheden om fysieke en sociale verbindingen in het gebied te creëren de leidraad voor gesprekken vormde. Wat mij opvalt is hoe anders de conversatie wordt door een gesprek vanuit het thema ‘verbindingen’ aan te gaan, dan een gesprek waarbij rollen of verantwoordelijkheden centraal staan. De gekozen insteek nodigde uit te focussen op dat wat er al is: welke bestaande, positieve energie is er en hoe kun je dat nog sterker en groter maken. Dat geeft een heel andere grondtoon voor een gesprek over gebiedsontwikkeling. Als dat de nieuwe werkwijze wordt, stemt dat hoopvol voor de toekomst.