Het stadlab Kop van Feijenoord draait voornamelijk rond de de opgave die het water vormt voor de volkswijk Feijenoord. Het is een gebied met heel veel potentie, want het heeft uitzicht op de stad en ligt dicht in de buurt van het centrum. Het gebied kampt alleen ook met problemen.

Op de schop

Deze opgaves zijn niet pas net ontstaan en zullen ook niet één, twee, drie opgelost worden. Ten eerste kent Feijenoord door de klimaatverandering en de ligging namelijk een forse waterveiligheidsopgave. Het gebied is laag en ligt buitendijks. De dijken zijn daarom aan het einde van de 19e eeuw opgehoogd, toen de havens steeds meer uit het stadsbeeld verdwenen.

Nu is een deel van het gebied onder invloed van weer en wind doorgezakt, waardoor het risico van overstroming weer op de loer ligt. De dijken moeten daarom weer worden verhoogd. Daarnaast zijn er verregaande plannen om regenwater op te vangen in het gebied. Ook moet de riolering op schop.

Maar er zijn ook uitdagingen die níet met water te maken hebben. Zo is de werkloosheid in het gebied erg hoog en het besteedbaar inkomen per gezin laag. Verder bestaat 60 procent van het vastgoed uit sociale huurwoningen die in bezit zijn van woningcorporatie Woonstad. Hier liggen dan ook de reeds lang bestaande andere opgaven: het versterken van de verdiencapaciteit en het beter benutten van de stedelijke ligging.

Drie uitdagingen

Gelukkig is er nu de kick-off van het stadlab Kop van Feijenoord. Hier zitten de belangrijkste partijen samen aan tafel om deze problemen aan te pakken: de gemeente en Woonstad, maar ook WeLoveTheCity, de organisatie achter Proeftuin Feijenoord. Dit initiatief is gevestigd in een oude sporthal in de wijk en bestaat uit meer dan zestig organisaties. WeLoveTheCity zet zich via sport, business, onderwijs, cultuur en welzijn in voor jonge en oude Rotterdammers in de wijk.

Het stadlab heeft als doel om de drie opgaves in het gebied te laten samenvloeien. Hiervoor nodigt AIR Willem Sulsters uit als moderator voor deze opgave. Sulsters is namelijk gespecialiseerd in stedelijke ontwikkeling en een bekende in het gebied door de stichting IkZitOpZuid.

De moderator ziet heel veel potentie in de wijk: ”Wat is nodig om dat wat hier kan gebeuren ook echt los te krijgen? Er is de wateropgave, een sociaal-economische uitdaging en de nieuwe realiteit voor de sociale verhuurder. Hoe zorg je dat deze drie uitdagingen samenkomen in zinnige, maatschappelijke business cases die bijvoorbeeld het besteedbaar inkomen per huishouden aan grootschalige investeringen in duurzaamheid koppelen?”

Voortrekkersrol?

De eerste stap die Sulsters wil maken, is om deze drie uitdagingen in Feijenoord beter te begrijpen. ”Wat zit er precies in die container van opgaves? Daarom daag ik alle partijen in de wijk uit om met feiten en data te komen. Om te beginnen zijn dat de gemeente, Woonstad en WeLoveTheCity, maar we nodigen ook andere spelers en partners uit. Zo willen we antwoorden op onze vragen krijgen. Wie wonen er in de wijk? Wie zijn de stakeholders? En wat kost het om de boel op te hogen? Weet je dat, dan laad je de drie opgaves met inzichten. Pas dan kun je oplossingsrichtingen kiezen en gaan werken aan een redesign.”

”Een bijkomende opgave is de afbakening van het gebied”, vervolgt Sulsters. ”Zijn het postcodes die dit bepalen? Waar begint het en waar eindigt het? De Kop van Feijenoord heeft het meeste last van de wateropgave en bevat tegelijkertijd de meeste potentie. De andere opgaves liggen veel dieper in de wijk. Kan de Kop een voortrekkersrol hebben?”

Ontwikkelpotentie

Peter van Veelen van stadsontwikkeling en de TU Delft is al jaren bezig met het waterveiligheidsvraagstuk. ”Vroeger was de oplossing: de gemeente lost het op. Dat is alleen veranderd. Bovendien is dit een uitzonderlijke situatie omdat het gebied buitendijks ligt. Daarom biedt dit een mooie aanleiding om verder te kijken. De uitdagingen liggen veel breder in het gebied. Het is nu de kunst om die opgave te verbinden aan de fysieke opgave.”

Hét woord dat bij deze wijk al snel om de hoek komt kijken is gentrification. Want door de ligging aan de rivier en de beschikbare ruimte om te bouwen kent het gebied veel potentiële verdiencapaciteit. Sulsters: ”Hoe kunnen we nu de buurt een boost geven, waardoor de werkloosheid daalt, de huizen meer waard worden en er een bloeiende wijk ontstaat?” Die vraag is extra complex omdat de wijk grootscheeps moet worden verbouwd vanwege de wateropgave. “Er zit een ongelofelijke ontwikkelpotentie in Feijenoord, maar slechts een beetje geld. Als je hier slimme injecties geeft, kan dat een proces op gang brengen dat uiteindelijk het meeste oplevert.”

Zelfregulatie

Kennis delen is één van de belangrijkste stappen om dat te bereiken, denkt van Veelen. ”Wat als de gemeente, ondernemers, stakeholders en de corporaties allemaal meedenken én meebetalen? Zo kun je combinaties zoeken en een ontwikkelingsstrategie ontwikkelen.”

Dit is ook wat Sulsters voor elkaar hoopt te krijgen: ”Idealiter hebben we aan het einde van dit stadlab business cases die de verdiencapaciteit van het gebied bevorderen. Zo kan er een duurzame ontwikkeling ontstaan die het gebied en de inwoners verder helpt.” Hij hoopt daarom alle stakeholders in het gebied te activeren en aan tafel te krijgen. ”Dan ontstaat er een community die zelfregulerend is en verantwoordelijkheid draagt voor de veranderingen.”